วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
8 กันยายน 2558
วัชพืชดูเหมือนเป็นเรื่องธรรมดาในสายตาคนทั่วไป แต่สำหรับเกษตรกรแล้วมันเป็นผู้ร้ายที่ทำให้ผลผลิตลดหายไปอย่างน่าโมโห เครื่องมือที่ใช้ปราบก็คือยาพ่นฆ่า แต่ถึงกระนั้นก็ตามสำหรับบางพันธุ์แล้วก็ไม่หมดสิ้นไป ต้องใช้สิ่งที่เหลือเชื่อมาช่วย นั่นก็คือสุนัขหรือหมานี่แหละ
ออสเตรเลียประสบปัญหาการรุกรานของวัชพืชปีหนึ่ง ๆ สูญเสียมูลค่าเกษตรไม่ต่ำกว่า 40,000 ล้านบาทต่อปี วัชพืชร้ายตัวหนึ่งรู้จักกันในนามของ Hawkweed สามารถแพร่พันธุ์เต็มสนามหญ้า เต็มสวนเต็มไร่ได้ในเวลาอันรวดเร็ว แย่งอาหารจากพืชจนแคระแกร็น หรือไม่โตเต็มที่ ชื่อทางการของ Hawkweed คือ Hieracium เป็นเผ่าพันธุ์เดียวกันกับดอกทานตะวัน แต่ดอกเล็กกว่ากันมากมาย จนเป็นญาติใกล้ชิดกับดอก dandellion ซึ่งงอกขึ้นมาจากพืชต้นเล็ก ๆ มีดอกสีเหลืองเล็ก ๆ เห็นชัดบนสนามหญ้า
Hawkweed ตัวร้ายมีสีส้ม แพร่กระจายออกไปรวดเร็วมาก มันจะฟักตัวอยู่อย่างไม่อาจมองเห็นได้แต่พอถึงเวลาก็แพร่กระจายจนปราบไม่ทัน ปัญหาของมันก็คือสามารถอยู่รอดและงอกใหม่ได้จากเพียงแค่เศษของใบที่เล็กที่สุด การปราบโดยใช้ยาพ่นได้ผลแต่มันก็มีที่ไม่ตายหลุดรอดออกไปเป็นเชื้อพันธุ์อีก ตรงนี้แหละที่เจ้าหมาที่น่ารักมันมาช่วยชีวิตเศรษฐกิจของเกษตรกร
Hawkweed ดอกสีแสดมาจากยุโรป และไปอาละวาดในทวีปอเมริกาเหนือ ต่อมาก็แพร่ไปถึงออสเตรเลียซึ่งเข้าใจว่าอาจติดมากับอุปกรณ์เครื่องบิน มันงอกงามได้ดีในบริเวณที่มีอากาศค่อนข้างหนาวเย็น โดยเฉพาะในรัฐ New South Wales ซึ่งอยู่ในภาคตะวันออก ผู้คนที่นี่ท้อใจในการปราบปรามจนได้พบตัวช่วย
หมาถูกใช้เป็น “เครื่องมือ” ในการรับใช้มนุษย์มานับหมื่นปี ตั้งแต่เฝ้าบ้าน ดูแล ฝูงสัตว์ ดมไล่สัตว์ที่เป็นเหยื่อของการล่าด้วยปืน เช่น กระต่าย สุนัขจิ้งจอก ฯลฯ ตามกลิ่นหาคน ดมหายาเสพติด (เวลาดมกระเป๋าที่สนามบิน ใครมีอาหารไทยกลิ่นแรงไปจะรู้สึกหนาวเพราะกลัวต้องอายเปิดกระเป๋า) ดมหากับระเบิด ฯลฯ และในกิจกรรมล่า Wawkfeed ก็คือดมหาตอหรือต้นที่จะเชื้อแพร่พันธุ์ต่อไป
หมามีจมูกที่ไวกว่ามนุษย์กว่า 10,000 เท่า มันใช้กลิ่นเป็นตัวกระตุ้นเป็นประการแรก ตามมาด้วยสัมผัส เสียงและการมองเห็น กลิ่นมีความสำคัญสำหรับมันมาก เวลาที่มันวิ่งไปในที่โล่งดมโน่มดมนี่ก็ไม่ต่างอะไรไปจากมนุษย์ชื่นชมความสวยงาม แปลกใหม่ของทิวทัศน์
เวลาหมาพบกันมันจำกันได้จากกลิ่นเป็นสำคัญโดยเฉพาะหากมิได้พบกันนาน กลิ่นที่ว่านี้มาจากต่อมกลิ่นนับพัน ๆ ที่อยู่ใกล้รูทวาร ซึ่งทำให้เกิดการผสมที่ทำให้แต่ละตัวมีกลิ่นเฉพาะของมันซึ่งก็คือไอดีเรานี่เอง เวลาที่หมาพบกันและดมบั้นท้ายกันก็คือการตรวจไอดีว่าเจ้าคือใคร เราเคยพบกันมาก่อนหรือเปล่าด้วยประสบการณ์ที่ดีหรือไม่ดี (เคยกัดกันและฉันแพ้) หมาจำเจ้าของหรือคนรู้จักที่ไม่ได้พบกันนานก็ด้วยการเปรียบเทียบกลิ่นที่มันบันทึกไว้ในสมองกับกลิ่นใหม่ที่มันได้รับ (แต่ไม่ได้มาจากบริเวณเดียวกับสุนัขนะครับ)
เวลาที่หมาดมหายาเสพติด หรือค้นหากับระเบิด มันไม่ได้คิดว่ากำลังทำประโยชน์อย่างใหญ่หลวงแก่สังคม หากคิดว่าเป็นเกมส์ที่สนุก หากทำได้ดีก็จะได้รับรางวัล ซึ่งอาจเป็นเศษอาหาร คำชม การสัมผัส หรือของเล่นถูกใจ ด้วยเหตุนี้จึงมีอายุใช้งานได้ไม่นานเพราะพอมีอายุมากเข้า เช่น 5 ปี (ในชีวิตประมาณ 10-15 ปี) มันก็ไม่รู้สึกคึกคักอยากเล่นเกมส์เหมือนตอนเด็ก ๆ แล้ว
ในกรณีของ Hawkweed มันถูกฝึกให้ค้นหา เมื่อพบก็จะได้รับรางวัล ตรงจุดนี้ผู้ฝึกต้องระวังเพราะหากให้มากไปก็จะคาดหวังชิ้นที่ถูกใจมากขึ้น และเมื่อไม่สมหวังก็จะไม่เล่นอีก ซึ่งหมายความว่าประสิทธิภาพในการทำงานลดลง หากให้รางวัลไม่ถูกใจก็อาจไม่อยากเล่นเกมส์นี้ แต่หันเหความสนใจไปเรื่องอื่น เช่น ไล่จับกระรอก จับหนูแทน
ผู้ฝึกมักให้ลูกเทนนิสซึ่งเด้งไปมา วิ่งไล่จับสนุกเป็นรางวัล เมื่ออยากได้ลูกเทนนิสมาเล่นกับลูกพี่อีกก็ต้องพยายามหา Hawkweed ให้เจอ ในกรณีของ Hawkweed มันจะกัดและดึงออกตามที่ถูกฝึกโดยมีกลิ่น Hawkweed เป็นตัวนำ สำหรับกับระเบิดนั้นเมื่อดมกลิ่นจนพบก็จะถูกฝึกให้นั่งลงทันที เพราะหากฝึกให้กระโดดโลดเต้นดีใจก็อาจกลับบ้านเก่าทั้งลูกพี่และลูกน้อง ส่วนยาเสพติดนั้นบางครั้งเมื่อพบก็นั่งลง บางครั้งก็เห่า หรือกระดิกหาแสดงอาการว่าพบยาเสพติดแล้ว
ในปัจจุบันหมาถูกฝึกให้ดมหาโลหะที่มีค่า ในอังกฤษมีการฝึกให้ดมกลิ่นเพื่อพิสูจน์การเป็นมะเร็งในขั้นแรก หรือแม้กระทั่งฝึกให้ดมหาตัวเลือดที่ซ่อนตัวอยู่ในที่นอน ผู้ฝึกหมาสนองตอบความต้องการของตลาดด้วยการฝึกหมาให้ค้นหายาเสพติดชนิดต่าง ๆ ค้นหาผู้รอดชีวิตจากตึกถล่ม ฯลฯ โดยใช้ความสามารถพิเศษในการดมกลิ่น
หมาพันธุ์ที่ผู้ฝึกใช้ในการค้นหา Hawkweed คือค็อกเกอร์สเปเนียล ( Cocker Spaniel) ซึ่งโดยธรรมชาติซุกซนไม่ค่อนชอบอยู่นิ่ง จมูกเป็นเลิศ และที่มีลักษณะพิเศษคือชอบเห่า
ออสเตรเลียประสบความสำเร็จเป็นอย่างมากจากการทำให้เกาะ Macquarie (ได้รับการขึ้นบัญชีเป็นมรดกโลก) ซึ่งอยู่ห่างไปทางตะวันออกเฉียงใต้ของรัฐทัสมาเนีย ประมาณ 1,450 กิโลเมตรให้ปลอดจากกระต่ายด้วยการใช้หมาไล่ปราบจนหมดสิ้นในปี 2014 การปราบเช่นนี้ถือว่าเป็นชัยชนะสำคัญเพราะกระต่ายซึ่งถูกนำมาออสเตรเลียเมื่อกว่า 200 ปีมาแล้ว ได้กลายเป็นสัตว์ทำลายเศรษฐกิจตัวฉกาจเนื่องจากแพร่พันธุ์อย่างรวดเร็ว
ตราบที่มนุษย์ใช้ปัญญาควบคุมสิ่งรอบตัวให้กลายเป็นเครื่องมือรับใช้ดังเช่นกรณีของหมาและ Hawkweed แล้ว มนุษย์ชนะเสมอแต่ก็มักจะไม่นึกถึงบุญคุณ เช่น โลกหรือสิ่งแวดล้อม และในกรณีนี้คือหมา
หมามีบุญคุณต่อมนุษย์มากมาย สารพัดรับใช้เพื่อประโยชน์ของมนุษย์ คำถามที่น่าถามก็คือ แล้วมนุษย์ตอบแทนบุญคุณอะไรหมาบ้างเป็นพิเศษนอกจากให้ข้าวกินไปวัน ๆ เราได้ยินแต่มนุษย์บอกว่าหมาซื่อสัตย์ต่อคน แล้วคนซื่อสัตย์ต่อหมาเท่าเทียมกันหรือไม่เพียงใด