วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
16 สิงหาคม 2559
“Pokémon Go” เป็นชื่อของเกมส์ในโลกไซเบอร์ที่ร้อนแรงอย่างยิ่ง เพียงเปิดตัวในเวลาไม่ถึงเดือนมีคนดาวน์โหลดเข้ามาเล่นแล้วไม่ต่ำกว่า 400 ล้านคน ใน 30 ประเทศ และมีผลกระทบกว้างไกลถึงด้านการเมืองและมีแง่มุมของจารกรรมระหว่างประเทศเข้ามาเกี่ยวข้องด้วยอย่างไม่น่าเชื่อ
“Pokémon Go” (PG) มีที่มาจากเรื่องราวของตัวการ์ตูนญี่ปุ่นซึ่งเริ่มต้นเมื่อกว่า 20 ปีมาแล้ว ในบ้านเราอาจมีบางท่านที่จำได้เรื่องเด็กหญิงเมื่อหลายปีก่อนมีอาการชักแบบล้มบ้าหมูเมื่อดูภาพยนตร์การ์ตูนเรื่อง Pokémon ที่มีแสงสว่างจ้าสลับสีกลับไปมาอย่างน่าเวียนหัว
เกมส์ Pokemon พัฒนาขึ้นมาเรื่อยจนถึงเวอร์ชั่นนี้ซึ่งแตกต่างกว่าเก่าที่คนเล่นต้องออกมากลางแจ้งเพื่อตาม “จับ” เจ้าตัวการ์ตูนต่าง ๆ ในเรื่องนี้มาไว้เป็นของตน จะได้เอาไปอวดคนอื่นหรือได้เป็นเงินรางวัลเงินสกุล PoKecoins
PG เป็นเกมส์ที่เล่นง่าย ๆ ตั้งแต่เด็กถึงผู้ใหญ่ เป้าหมายก็คือการ “จับ” เจ้าตัวการ์ตูนต่าง ๆ จาก Pokémon โดยคนสร้างเกมส์จะหยอด เจ้าตัวการ์ตูนเสมือน เหล่านี้ไว้ในที่ต่าง ๆ ไปทั่วทุกแห่งหน โดยใช้แผนที่ Google เป็นหลัก คนเล่นก็ต้องดาวน์โหลดแอพพลิเคชั่น PG ฟรี วิธีเล่นก็คือต้องออกไปข้างนอกบ้านไปสถานที่ต่าง ๆ เมื่อถึงสถานที่มีเจ้าตัวเหล่านี้ก็ยกกล้องของสมาร์ทโฟนขึ้นส่อง หากมีเจ้าตัวเหล่านี้อยู่ก็จะปรากฏ คนเล่นก็ต้องนำลูกบอลหรือเครื่องมืออื่น “จับ” เจ้าตัวเหล่านั้นเหมือนการเล่นเกมส์ ในจอ
หากต้องการจะจับให้ได้ชะงัดก็ต้องซื้อเครื่องมืออุปกรณ์จากเจ้าของเกมส์โดยใช้เงินจริง ๆ หรือเงินสกุล PoKecoins ที่ได้เป็นรางวัลในบางครั้ง บางสถานที่ก็มีเจ้าตัวการ์ตูนเหล่านี้มาก บ้างก็น้อย เป็นเรื่องของคนเล่นต้องออกเดินล่าตามถนนหนทาง หรือชุมชน หรือหน้าร้านค้า
ความสนุกอยู่ตรงที่การออกหาและล่าโดยใช้ Google map เป็นตัวนำทาง บางแห่งก็ต้องต่อสู้กับศัตรูเพื่อให้ได้เจ้าการ์ตูนมาครอง บางสถานที่ก็เป็นที่พักฝึกซ้อมวิทยายุทธก่อนออกล่า คนสร้างเกมส์ก็หยอดไว้ในสถานที่ ๆ คิดว่าจะสร้างความสนุกได้มากที่สุด และ…..เพื่อให้ได้รายได้มากที่สุด หรืออาจมีวัตถุประสงค์แอบแฝงบางอย่างตามที่มีคนกล่าวหาดังจะกล่าวต่อไปก็เป็นได้
การขายอุปกรณ์เครื่องมือเสมือนเพื่อ “ล่า” และ “จับ” สร้างเงินให้คนสร้างเกมส์ซึ่งเป็นบริษัทที่ถือหุ้นโดย Google ของสหรัฐอเมริกา และ Nintendo ของญี่ปุ่น นอกจากนี้ก็สร้างรายได้จากการหยอดเจ้าตัวการ์ตูน เช่นมีข่าวว่า McDonald จ่ายเงินไม่น้อยให้เจ้าของเกมส์เพื่อให้เอาเจ้าตัวการ์ตูนไปหยอดไว้หน้าร้าน 2,900 แห่งในญี่ปุ่น เพื่อให้คนมาล่ากันหน้าร้านมาก ๆ โอกาสที่จะแวะเข้ามารับบริการก็ย่อมมีสูงเป็นธรรมดา ความหวังก็คือการกู้ธุรกิจของ McDonald ซึ่งกำลังย่ำแย่ทางการเงินเพราะเสียชื่อเสียงเมื่อ 2 ปีก่อนในเรื่องที่เอาของคุณภาพไม่ดีมาขาย
เมื่อมี McDonald ก็ย่อมมีธุรกิจอื่น ๆ ที่ทำแบบเดียวกันโดยไม่เปิดเผย ยิ่งให้มาหยอดในบริเวณที่ทำการค้ามากเท่าใดก็ย่อมเป็นผลดีต่อธุรกิจเท่านั้น และนี่คือวิธีหาเงินแบบแยบยลที่จะทำงานได้มหาศาล
ตั้งแต่ต้นกรกฎาคม 2559 ที่มีการเปิดตัว PG ในสหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย อิสราเอล อินโดนีเซีย ซาอุดิอาระเบีย ฯลฯ ก็สร้างแรงสั่นสะเทือนหลายด้าน เมื่อผู้คนหมกมุ่นกับการไล่ล่าก็เดินตกสระน้ำ เดินออกไปกลางถนน เล่นขณะขับรถจนเกิดอุบัติเหตุ ไปสถานที่อันตราย ฯลฯ ทำให้มีผู้บาดเจ็บเสียชีวิต สถานการณ์ก็คล้ายกับการก้มหน้าใช้สมาร์ทโฟนพร้อมกับเดินไปตามแผนที่และเงยหน้าขึ้นถ่ายรูป
ปัญหานี้รุนแรงไม่น้อยจนภาครัฐต้องตักเตือน ประชาชนญี่ปุ่นนั้นรอคอยมานานเพราะตัวการ์ตูนเหล่านี้เป็นของญี่ปุ่น ผู้ใหญ่ญี่ปุ่นจำนวนมากรู้จักมาตั้งแต่เป็นเด็กเมื่อกว่า 20 ปีมาแล้ว และในที่สุดก็เปิดตัวเมื่อ 22 กรกฎาคม 2559 และคนญี่ปุ่นก็บ้าคลั่งกันเช่นเดียวกับคนในประเทศอื่น ๆ เพียง 2 อาทิตย์คนญี่ปุ่นดาว์นโหลด 30 ล้านครั้ง
นอกจากอุบัติเหตุแล้วก็มีการจี้ปล้นคนเล่นในบางประเทศ เพราะละเลยไม่ระวังว่าตนเองอยู่ในอันตราย มีการสร้างแอพพลิเคชั่น PG ปลอมเพื่อต้มตุ๋นหลอกเงินจากการซื้ออุปกรณ์และเครื่องมือในการ “ล่า” และ “จับ” แต่ที่ร้ายกว่านั้นคือความระแวงจากจีนและรัสเซีย
จีนตั้งใจจะห้าม PG เข้าประเทศ ทั้งสองประเทศกล่าวไปในทำนองเดียวกันว่า PG เป็นเครื่องมือของสหรัฐอเมริกาโดยแฝงเข้ามาทางอ้อมที่จะล้วงตับข้อมูลเกี่ยวกับความมั่นคงของประเทศ หากยอมให้คนเล่นก็จะมีบางพื้นที่ที่ทางการห้ามเข้ามาก้าวก่าย ดังนั้น ทางการสหรัฐอมริกาก็คาดเดาได้ว่าเป็นสถานที่ตั้งอันเป็นความลับ ยิ่งมากคนเล่นก็จะยิ่งได้ภาพของสถานที่ต่าง ๆ ทั่วประเทศที่คนถ่ายยามเล่น แต่ภาพทั้งหมดเป็นสมบัติของเจ้าของเกมส์ การโจมตีอาคารโดยใช้ภาพเป็นเครื่องนำทางนั้นเป็นสิ่งที่โดรนสังหารทำกันอยู่เป็นประจำ
ข้อมูลที่ได้จาก PG ในสองประเทศนี้จะถูกรวบรวมและวิเคราะห์เพื่อหาสถานที่ตั้งของแหล่งสะสมอาวุธ และการทดลองทางวิทยาศาสตร์ก็เป็นได้ เพราะสถานที่เหล่านี้ย่อมเข้าไปไม่ได้ ไม่ว่าเจ้าของเกมส์จะหยอดการ์ตูนไว้กี่ตัวก็ตาม ฟังแล้วไม่น่าเชื่อว่าเกมส์ไร้เดียงสาในสายตาพวกเราเช่นนี้อาจสร้างปัญหาทางการเมืองและข้อสงสัยด้านจารกรรมได้ อย่างไรก็ดีความกังวลเช่นนี้อาจเป็นเรื่องจริงก็ได้ในโลกปัจจุบันที่ทุกสิ่งเป็นไปได้เสมอ
PG ไม่ใช่เกมส์แรกของตระกูล Pokeman แต่เกมส์ที่พัฒนาขึ้นมาล่าสุดนี้แตกต่างตรงที่ว่าต้องออกเดินล่า ไม่สามารถนั่งจับเจ่าเล่นอยู่หน้าเครื่องได้ ซึ่งถือว่าเป็นเรื่องดีเพราะทำให้ต้องเดินออกกำลัง PG นี้ที่จริงแล้วก็ไม่ใช่เป็นเกมส์เเรกที่ต้องออกมาเดินโดยใช้ GPS เป็นตัวนำทาง ยังมีอีกเกมส์ก่อนหน้าคือ Ingress ของบริษัทผลิตเดียวกันนี้ แต่ว่าเล่นยากกว่า PG จึงเป็นคำตอบหลังจากส่งเกมส์อื่นมาทดลองและทำให้ง่ายยิ่งขึ้น มีตัวการ์ตูนมากขึ้น มีทั้งตัวที่หาง่ายและหายากมากเพราะมีน้อยตัวเพื่อล่อให้คนเล่นบ้าคลั่งยิ่งขึ้น
มีข่าวว่าในบางประเทศผู้เล่นไม่ยอมหลับยอมนอนออกมาเดินล่าตอนกลางคืนเพื่อเอาไปอวดสาวและเพื่อน ๆ ที่ทำงานในวันรุ่งขึ้น บางคนลาออกจากงานเพื่อเล่น PG อย่างเดียว พ่อแม่บางคนต้องออกมาเดินตามถนนและศูนย์การค้าเพื่อล่าการ์ตูนให้ลูก ฯลฯ
PG นำมาซึ่งความสนุก เพลิดเพลิน คลั่งไคล้ หมกมุ่น มอมเมา ตลอดจนความระแวงซึ่งอาจนำไปสู่ความไม่ลงรอยยิ่งขึ้นระหว่างมหาอำนาจของโลก ตราบที่ไม่ใช้ความพอเหมาะพอควร หรือทางสายกลางในทุกเรื่องแล้ว นวตกรรมเช่นนี้อาจนำไปสู่ปัญหามากกว่าความบันเทิงก็เป็นได้