วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
7 มกราคม 2557
คอรัปชั่นคือการเอาอำนาจที่มีอยู่เพื่อประโยชน์ของสาธารณะมาใช้เป็นประโยชน์ส่วนตัว ดังนั้นคอรัปชั่นจึงเป็นปัญหาหนักใจของประชาชนผู้ไม่มีอำนาจทั้งนี้เนื่องจากทรัพยากรส่วนหนึ่งจะถูกดูดหายไปอย่างไม่เกิดประโยชน์ กอบทั้งทำให้ศีลธรรมจรรยาของสังคมบิดเบี้ยวอีกด้วย เมื่อผู้คนตื่นขึ้นเห็นปัญหาก็ทำให้เกิด “แผ่นดินไหวทางการเมือง” ขึ้น ดังที่กำลังเกิดขึ้นในอินเดียประเทศประชาธิปไตยใหญ่สุดของโลกในขณะนี้
เมื่อต้นเดือนธันวาคม 2556 มีการเลือกตั้งใน 5 รัฐ เพื่อเลือก ส.ส.ของรัฐและมุขมนตรี ของรัฐ พรรครัฐบาลคือพรรคคองเกรสซึ่งครองอำนาจมายาวนานแพ้ขาดลอยทุกรัฐเนื่องจากประเด็นคอรัปชั่น และความล่าช้าในการออกกฎหมายควบคุมตรวจสอบการทำงานของรัฐบาล
อินเดียมีเรื่องฮื้อฉาวคอรัปชั่นของรัฐมนตรี ส.ส. และข้าราชการทั้งในระดับประเทศและรัฐมากมายเหมือนประเทศกำลังพัฒนาอื่น ๆ แต่ที่หนักสุดก็คือเรื่องใบอนุญาตประกอบกิจการโทรคมนาคม กล่าวคือในปี 2008 นาย Andimuthu Raja รัฐมนตรีผู้รับผิดชอบโทรคมนาคมแจกใบอนุญาตความถี่ตามลักษณะใครมาก่อนได้ก่อน ไม่ใช้วิธีประมูล จนทำให้รัฐขาดรายได้ไปไม่ต่ำกว่า 1.2 ล้าน ๆ บาท งานเขมือบครั้งนี้ถือได้ว่าเป็นกรณีคอรัปชั่นที่ใหญ่สุดของอินเดีย
เมื่อประชาชนไม่พอใจเรื่องนี้กันมาก รัฐมนตรีก็ลาออกไป 3 คน ผู้ช่วยคนหนึ่งที่เกี่ยวพันฆ่าตัวตาย ในที่สุดในปี 2012 ศาลฎีกาก็ตัดสินให้ยกเลิกใบอนุญาตโทรคมนาคมรวม 122 ใบ ขณะนี้มีข้าราชการกำลังรอติดคุกกันอยู่หลายคน คำถามที่ประชาชนสงสัยก็คือมันเกิดขึ้นได้อย่างไร และเหตุใดจึงล่าช้ามากกว่าที่จะนำคนมาลงโทษได้
อีกเรื่องก็คือการทำเหมืองเถื่อนในรัฐ Karnataka ระหว่างปี 2006 ถึง 2010 จนทำให้รัฐขาดรายได้ไปไม่ต่ำกว่า 100,000 ล้านบาท นอกจากนี้ยังมีกรณีอื่น ๆ อีกเช่นการโกงกินครั้งมโหฬารในเกือบทุกลักษณะ ในการจัด Commonwealth Games ในปี 2010 หัวหน้าใหญ่ปราบคอรัปชั่นของรัฐบาลถูกศาลฎีกาบีบให้ลาออกเนื่องจากมีมลทินฉ้อราษฎร์บังหลวง การซื้อเสียงตอนลงคะแนนไม่ไว้วางใจจนทำให้รัฐบาลรอดมาได้อย่างหวุดหวิด ฯลฯ
คนอินเดียเบื่อหน่ายคอรัปชั่นเช่นเดียวกับคนไทย คนกัมพูชา คนจีน คนเวียดนาม ฯลฯ ซึ่งดูจะหนักมือขึ้นทุกทีในหลายประเทศ กระบวนการโกงก็ยอกย้อนซับซ้อนมากขึ้นมากกว่าการโกงกินกันซึ่ง ๆ หน้าแบบเมื่อสมัยก่อน (เชื่อว่ามีการเลียนแบบกันข้ามประเทศอย่างแน่นอน โดยเอาไปต่อยอดในรูปแบบที่เหมาะแก่แต่ละประเทศ คนสันดานขี้โกงนั้นมักมีความคิดริเริ่มและมีนวตกรรมโดดเด่นกว่าคนซื่อสัตย์มากนัก)
การเลือกตั้งรัฐหนึ่งในสี่รัฐคือรัฐเดลีซึ่งมี ส.ส. 70 ที่นั่ง พรรค Congress ซึ่งเป็นพรรคใหญ่ครองอำนาจในประเทศได้ที่นั่งมาเพียง 8 ที่นั่ง (เสียไป 35 ที่นั่ง) พรรคฝ่ายค้านใหญ่คือ BJP ได้ที่นั่งมากสุดคือ 31 ที่นั่ง และพรรคใหม่คือพรรคคนเดินดิน (Common Man’s Party หรือ AAP) ของนาย Arvind Kejriwal ได้ 28 ที่นั่ง
ที่น่าตื่นเต้นก็คือพรรคคนเดินดินนี้เพิ่งตั้งได้เพียงปีเดียว มีนโยบายสำคัญคือปราบคอรัปชั่น ใช้ไม้กวาดเป็นสัญลักษณ์ของพรรคในการหาเสียง ถึงแม้จะได้คะแนนเป็นที่สองแต่ก็ตั้งรัฐบาลได้เพราะพรรค Congress สนับสนุนอย่างไม่เป็นทางการ ในขณะที่พรรค BJP ไม่สามารถตั้งรัฐบาลได้
Kejriwal หักปากเซียนที่ไม่เชื่อว่าเขาจะชนะได้ นโยบายหลักของเขาก็คือปราบคอรัปชั่นซึ่งชัยชนะของเขาเปรียบเสมือน ’แผ่นดินไหวทางการเมือง’ ในอินเดีย ซึ่งจะเกิด aftershocks ตามมาเป็นระยะ และจะเห็นได้ชัดยิ่งขึ้นในการเลือกตั้งใหญ่ทั่วประเทศในปีหน้า ขณะนี้พรรค Congress รีบปรับขบวน เสนอแนะไอเดียปฏิรูปกระบวนการปราบคอรัปชั่น (ฟังคุ้นหูจังเลย) เพราะรู้ดีว่าเจ้าของประเทศตัวจริงเอือมกับคอรัปชั่นซึ่งทำให้สูญเสียทรัพย์ของรัฐมากมายตลอดไปจนถึงสร้างความเสื่อมในจริยธรรมของสังคมอีกด้วย
นาย Kesriwal มีอายุเพียง 45 ปี เคยได้รับรางวัลแม๊กไซไซเมื่อปี 2549 จากผลงานผลักดันรัฐสภาให้ออกกฎหมายการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารของภาครัฐเพื่อสร้างธรรมาภิบาลโดยองค์กรภาคประชาชนสามารถตรวจสอบรัฐบาลได้มากขึ้น
เขาเคยทำงานในภาครัฐและเอกชนและลาออกมาเป็นนักเคลื่อนไหวสังคม เพราะเขาหมดศรัทธาในระบบการทำงานที่อุดมไปด้วยคอรัปชั่น Kejriwal ต่อสู้คอรัปชั่นมาตลอด ขับเคลื่อนให้มีกฎหมายจัดตั้งองค์กรอิสระเพื่อสอบสวนเรื่องร้องเรียนทุจริตของข้าราชการและนักการเมือง
เขาตั้งพรรคคนเดินดินในวันตรงกับวันเกิดครบ 143 ปี ของมหาตมะคานธี โดยระดมคนรุ่นใหม่ไฟแรงมีทั้งคนขับสามล้อ ทนายความ ผู้สื่อข่าวโทรทัศน์ (ได้เป็นรัฐมนตรีที่มีอายุน้อยที่สุดคือ 26 ปี) ร่วมบริหารรัฐ
เมื่อได้รับเลือกเป็นมุขมนตรีหรือนายกรัฐมนตรีของรัฐ เขาปฏิเสธไม่อยู่บ้านใหญ่ประจำตำแหน่ง ปฏิเสธการใช้รถนำซึ่งมีการใช้กันเกร่อโดยนักการเมือง และปฏิเสธการใช้ทีมอารักขาความปลอดภัย เขาบอกว่าพระเจ้าคือความปลอดภัยของเขา
ไม่เพียงแต่เซียนการเมืองในรัฐเดลีที่มีประชาชน 15 ล้านคนวิเคราะห์พลาด คู่แข่งของเขาก็มองไม่เห็น ‘แผ่นดินไหวการเมือง’ ครั้งนี้ด้วย มุขมนตรีหญิงคนเก่าของพรรค Congress เป็นติดต่อกันมาก 15 ปี ต้องหลุดไปจากเก้าอี้
ชัยชนะของพรรค AAP มิได้หมายความว่าเขาจะเอาชนะคอรัปชั่นซึ่งลงรากลึกในสังคม พร้อมไปกับแก้ไขปัญหาความยากจนและข้าวของแพงได้ ในสังคมอินเดียที่วัฒนธรรมรักษาธรรมาภิบาลอ่อนแอ (แจกใบอนุญาตโทรคมนาคมได้อย่างไรโดยไม่มีการประมูล) การตรวจสอบอ่อนแอ บทบาทภาคประชาชนมีจำกัด มีนักการเมืองและข้าราชการ ‘ปากมัน’ อยู่เต็มไปหมด อย่างไรก็ดีการมีนักการเมืองหน้าใหม่ ไฟแรง มีความตั้งใจดีก็อาจมีส่วนช่วยแก้ปัญหาได้ในระดับหนึ่ง
เป็นที่แน่นอนว่าหากสองพรรคใหญ่คือ Congress และ BJP ที่มีอำนาจล้นฟ้าได้กลับมาเป็นรัฐบาลอีกก็คงรำวงรอบเก่งกันอีกอย่างแน่นอน
เป็นที่ชัดเจนว่าความไม่พอใจปัญหาคอรัปชั่นในอินเดียกำลังก่อตัวอย่างรุนแรงและรวดเร็ว การแพ้เลือกตั้งทั้ง 5 รัฐของพรรครัฐบาลเป็นสัญญาณบอกเหตุว่าประชาชนกำลังต้องการการเปลี่ยนแปลง ดังเช่นที่กำลังดำเนินอยู่ในหลายประเทศเอเชียในปัจจุบัน