วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
6 พฤษภาคม 2557
ไม่มีใครไม่รู้จักหอไอเฟลซึ่งในปลายเดือนมีนาคม 2014 นี้จะมีอายุครบ 125 ปี พอดี ยากนักที่จะมีสิ่งประดิษฐ์โดยมนุษย์ที่อยู่อย่างมั่นคงในรูปแบบเดิม เมี่อมีอายุมากกว่ามนุษย์ที่อายุยืนที่สุดในโลกมันจึงมีเรื่องเล่าน่าสนใจ
หอไอเฟลมิได้เกิดจากสูญญากาศ หากมีเหตุการณ์แวดล้อมที่ทำให้เกิดโครงสร้างเหล็กหลัก 7,400 ตัน (หากรวมวัสดุอื่นน้ำหนัก 10,000 ตัน) รูปร่างประหลาด ฐานจตุรัสยาว 125 เมตร สูงกว่า 300 เมตร แหวกขึ้นมาในอากาศโดยใช้เวลาก่อสร้าง 2 ปี
ช่วงเวลาที่หอไอเฟลเกิดขึ้นนี้มีชื่อเรียกว่า Belle Époque ซึ่งอยู่ระหว่าง ค.ศ. 1871 ถึงตอนต้นสงครามโลกครั้งที่หนึ่งคือ ค.ศ. 1914 เป็นที่เข้าใจกันว่าช่วงเวลานี้คนฝรั่งเศสรื่นรมย์กับชีวิต ดื่มแชมเปญ ใส่หมวกท๊อปแฮ๊ต เดินกันอย่างสบายใจตามถนนที่งดงาม อย่างไรก็ดีในความเป็นจริงแล้วเป็นช่วงเวลาที่คนฝรั่งเศสอยู่ในความมืดของความไม่แน่นอน ความหวาดกลัวและหวาดหวั่น
คนฝรั่งเศสมีความรู้สึกเช่นนี้เพราะแพ้สงคราม Franco-Prussian War ใน ค.ศ. 1870 ซึ่งจบสิ้นลงเพราะพระเจ้านโปเลียนที่ 3 ถูกจับและสูญเสียดินแดนไปมากมาย เกิดความกังวลสงสัยว่าความยิ่งใหญ่ของวัฒนธรรมฝรั่งเศสได้เสื่อมลงแล้ว ท่ามกลางความอับอายจากการแพ้สงคราม การเมืองก็ง่อนแง่น ประธานาธิบดี Sadi Carnot ของ Third Republic ไม่รู้ว่าวันใดจะถูกนายพล George Boulanger ผู้ที่ประชาชนชื่นชอบจะทำการปฏิวัติ
ทางการฝรั่งเศสพยายามแก้ไขความรู้สึกท้อแท้ กังวลสงสัยของคนฝรั่งเศสและชาวโลกว่าฝรั่งเศสยังคงยิ่งใหญ่อยู่หรือไม่โดยการจัดงาน 1889 Paris Universal Exposition ซึ่งเป็นงานแสดงความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีตลอดจนสินค้าอุตสาหกรรมซึ่งถือว่าเป็นงานใหญ่ที่สุดในโลกนับถึงเวลานั้น
งานเช่นนี้เป็นต้นกำเนิดของ World Fair ดังที่จัดกันยิ่งใหญ่ที่เซี่ยงไฮ้โดยจีนเมื่อสี่ปีก่อน อังกฤษ และประเทศยุโรปต่าง ๆ ก็แข่งกันจัดงานเช่นนี้ในช่วงเวลานั้นเพื่อแสดงความยิ่งใหญ่หลังปฏิวัติอุตสาหกรรมประมาณ 100 ปี
อะไรเล่าที่จะทำให้งาน Exposition ของฝรั่งเศสครั้งยิ่งใหญ่นี้เป็นที่กล่าวขานและกอบกู้ชื่อเสียง และความหวาดหวั่น ไอเดียของการสร้างเครื่องหมายสำคัญของงานนี้ที่ตรงกับการครบรอบ 100 ปี ของการปฏิวัติฝรั่งเศสจึงเกิดขึ้น
หอไอเฟลหรือ La Tour Eiffel ในภาษาฝรั่งเศสเป็นโครงสร้างเหล็กชนิดที่เรียกว่า Wrought Iron (เหล็กเหนียวที่มีคาร์บอนต่ำเหมาะต่อการเชื่อมต่อ) ตั้งอยู่บริเวณที่เรียกว่า Champ de Mars ในกรุงปารีส ชื่อหอนี้ตั้งตามชื่อของวิศวกร Gustave Eiffel ซึ่งบริษัทของเขาออกแบบและก่อสร้าง โดยหอนี้ตั้งอยู่ตรงทางเข้างาน Exposition ครั้งใหญ่ระดับโลกนี้
หอไอเฟลสูง 324 เมตร ซึ่งเท่ากับตึก 81 ชั้น เป็นเวลา 41 ปี ที่หอไอเฟลครองแชมป์สิ่งก่อสร้างโดยมนุษย์ที่สูงสุดในโลก โดยแซงหน้า Washington Monument ที่กรุงวอชิงตัน
การก่อสร้างหอเหล็กสูงกว่า 300 เมตร ประกอบด้วยชิ้นส่วน 18,038 ชิ้น และขันติดกันด้วยน็อตรวม 2.5 ล้านตัว ชิ้นส่วนทั้งหมดจัดทำจากที่อื่นและนำมาประกอบ งานพื้นรากเริ่มต้นเมื่อปี 1887 และสร้างเสร็จสมบูรณ์ปลายเดือนมีนาคม 1889
เมื่อโครงการเริ่มขึ้นหอไอเฟลถูกวิจารณ์อย่างไม่มีชิ้นดีโดยนักศิลปะว่าไม่มีอะไรน่าเกลียดเท่า (คล้าย Opera House ที่ซิดนีย์ ซึ่งปัจจุบันกลายเป็นสิ่งก่อสร้างคลาสสิคไปแล้ว) แต่ก็อดทนกันเพราะเดิมคาดว่าจะรื้อหลังจากครบ 20 ปี
ถึงจะวิจารณ์อย่างไรแต่สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือผู้คนทึ่งกับการออกแบบ ก่อสร้าง และเทคโนโลยีในการนำเหล็กชิ้นและแท่งตลอดจนวัสดุอื่นมารวมกันเป็นสิ่งประดิษฐ์ยิ่งใหญ่ของโลกโดยวิศวกรฝรั่งเศส มีทั้งลิฟท์ขึ้นไปถึงระดับ 3 ซึ่งภายในมีภัตตาคาร สำนักงานไปรษณีย์ อพาร์เมนท์ส่วนตัวของ Gustave Eiffel ฯลฯ ชั่วระยะเวลาที่มีงาน 6 เดือน มีคนเข้าร่วมงาน 28 ล้านคน และมีขึ้นชมหอไอเฟลรวม 1.9 ล้านคน
การตอบรับของคนฝรั่งเศสและชาวโลกทำให้หอไอเฟลอยู่ยืนยงเป็นสัญลักษณ์ของปารีสจนถึงทุกวันนี้ นับถึงวันนี้ 125 ปี มีคนเยี่ยมชมตัวหอไม่ต่ำกว่า 250 ล้านคน ไม่นับผู้คนที่ถ่ายรูปกับหอไอเฟลในระยะไกลอีกนับไม่ถ้วน เพื่อเป็นการระลึกถึงการได้มาถึงเมืองปารีส เมืองที่สวยที่สุดแห่งหนึ่งของโลก
หอไอเฟลประสบหลายอุปสรรคเกี่ยวกับภาพลักษณ์ตลอดเวลา 125 ปี มีนักต้มตุ๋นหลอกขายหอไอเฟล มีคนโดดลงมาฆ่าตัวตาย มีคนพยายามขับเครื่องบินรอดหอจนเสียชีวิต เมื่อปารีสถูกยึดครองโดยนาซีระหว่าง 1940-1944 คนฝรั่งเศสตัดสายลิฟต์ทั้งหมดเพื่อไม่ให้สามารถขึ้นไปแสดงธงนาซีได้สะดวก และตลอดเวลาก็ปิดไม่ให้มีการเยี่ยมชม
เมื่อฝ่ายพันธมิตรเกือบยึดปารีสคืนได้ในเดือนสิงหาคมปี 1944 ฮิตเลอร์ได้สั่งให้ นายพล Choltitz ซึ่งเป็นผู้บัญชาการทหารปกครองฝรั่งเศสรื้อและทำลายหอไอเฟลควบคู่ไปกับเมืองปารีส แต่นายพลท่านนี้ขัดขืนไม่ทำตามคำสั่ง
การมีอายุครบ 125 ปี ของสิ่งก่อสร้างโดยมนุษย์ที่ยังคงอยู่อย่างดี ณ ที่ใดก็ตามถือได้ว่าเป็นชัยชนะของมวลมนุษย์ร่วมกันที่สามารถรักษาให้เป็นมรดกของลูกหลาน แต่อย่างไรก็ตามไม่มีอะไรในโลกนี้ที่คงทนไปได้ตลอด สฟิงซ์และปิรามิดเมื่อ 5 พันปีที่แล้วหรือสนามกีฬาโคลอสเซียมในโรมเมื่อ 2 พันปีก่อนก็เคยงดงามสมบูรณ์เช่นหอไอเฟลในปัจจุบันเช่นกัน
คนจำนวนมากเห็นความอนิจจังของโลกเช่นนี้ ถ้าเป็นคนฝรั่งเศสคงจะบอกว่า C’ est la vie หรือ That’s life หรือชีวิตก็เป็นอย่างนี้แหละ