วรากรณ์ สามโกเศศ
มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
24 กุมภาพันธ์ 2558
มีนักปรัชญ์กล่าวไว้ว่า “เรื่องเล่าเกี่ยวกับตัวเองมักเกินความจริง” คำกล่าวนี้ใช้ได้กับคนเกือบทั้งหมดโดยเฉพาะอย่างยิ่งในกรณีของ Brian Williams นักอ่านข่าวทีวีชื่อดังของสหรัฐอเมริกา ที่น่าสนใจก็คือพูดเกินจริงเพียงครั้งเดียวทำให้สูญเสียรายได้ปีละ 320 ล้านบาทไป
การพูดเกินเลยความจริงไปบ้างนั้นมนุษย์ก็กระทำด้วยกันทั้งนั้นแหละ เพื่อความสนุกตื่นเต้น เพื่อโน้มน้าวคนฟัง เพื่อให้เห็นความสำคัญของคนพูด เพื่อลวงให้เข้าใจผิด เพื่อสร้างภาพ ฯลฯ แต่สำหรับบางคนมันก็อาจฝังลึกจนเป็นนิสัยได้
กรณีของ Brian William นั้นไม่น่าเชื่อว่าเพียงการพูดเกินความจริงไม่มากและ ครั้งเดียวเท่านั้นก็ทำลายเขาได้ ถ้าเขาอยู่ในประเทศอื่นโดยเฉพาะประเทศกำลังพัฒนา เช่น สารขัณฑ์แล้ว คงเห็นว่าเป็นเรื่องขี้ปะติ๋วเพราะคนประเทศนี้เห็นโกหกคำโตกันทุกวันเป็นประจำ
Brain Williams เป็นคนที่วงการทีวีอเมริกันเรียกว่า Anchorman (Anchor = สมอเรือ) หรือ Anchorwoman คือเป็นพิธีกรหลักคนสำคัญในรายการข่าวของเครือข่ายทีวี ซึ่งเขาถือว่าเป็นรายการสำคัญโดยเฉพาะในตอนเย็น Anchorman ออกรายการอื่น ๆ ของเครือข่ายด้วยและแสดงตนให้คนดูทีวีเห็นว่าเป็นคนสำคัญของสังคมและเป็นตัวแทนของเครือข่าย พูดง่าย ๆ ก็คือเป็นมากกว่าผู้อ่านข่าวมากมาย
ในสหรัฐอเมริกาเครือข่ายโทรทัศน์ดั้งเดิมในระดับชาติประเภทที่ไม่ใช่เคเบิลก็ได้แก่ NBC / CBS / ABC ฯลฯ ซึ่งแข่งขันกันอย่างมากเพื่อแย่งเรทติ้งอันมีผลต่อรายได้อย่างสำคัญ
Anchorman ไม่ใช่มานั่งอ่านข่าวเท่านั้น หากเป็นคนเลือกข่าว ให้ลำดับความสำคัญของข่าว ศึกษาเนื้อหาและวิเคราะห์ข่าวและแนวโน้มเหตุการณ์สำคัญ ข่าวแต่ละชิ้นจะตรวจแก้ไขแต่งเติม และสำหรับบางข่าวสำคัญจะเป็นคนเขียนสองสามประโยคนำเพื่อดึงดูดความสนใจในข่าว บ่อยครั้งต้องออกทำข่าวภาคสนามเช่นเดินทางไปในสนามรบ เหตุการณ์ภัยพิบัติ ฯลฯ
ความเป็น Anchorman ไม่ใช่เรื่องง่าย ต้องเป็นคนพูดจาคล่องแคล่ว มีท่วงท่าพูดน่าเชื่อถือและไว้วางใจ หน้าตาดี และเหนือกว่าสิ่งอื่นใดต้องมี “กึ๋น”
Brian William มีสิ่งเหล่านี้ทั้งหมด เขาจึงได้เป็น Anchorman ของ NBC ในรายการ NBC Nightly News มายาวนานถึง 10 ปี ก่อนหน้านี้ NBC เป็นรองเครือข่ายอื่นอยู่ แต่ด้วยผลงานของเขาตั้งแต่ปี 2007 NBC ก็กลายเป็นหมายเลขหนึ่งของรายการข่าวตอนเย็น
คนดูชอบหน้าตาอันหล่อเหลา และชอบท่วงท่าการพูดที่มีจังหวะจะโคนน่าเชื่อถือ ซึ่งคุณลักษณะหลังนี้สำคัญมากสำหรับ Anchorman เนื่องจากถ้าคนดูไม่เชื่อถือไว้วางใจคำพูดของเขาแล้ว รายการก็จะตกจากความนิยมของผู้ชม
ตรงจุดนี้แหละที่ทำให้เขาดับ เรื่องมันเป็นอย่างนี้ครับ เมื่อมีคนสัมภาษณ์เขาในปี 2013 เขาเล่าว่าเขาเคยไปทำข่าวตอนที่อเมริกาบุกอิรักในปี 2003 โดยเฮลิคอปเตอร์ที่เขานั่งไปถูกยิงด้วยจรวด RPG และในรายการข่าวของเขาเมื่อ 30 มกราคม 2015 เขาก็พูดอย่างเดียวกันอีก คราวนี้ก็เป็นเรื่องขึ้นมาอย่างที่เขาคาดไม่ถึง
ช่างเครี่องเฮลิคอปเตอร์ของหนึ่งใน 3 ลำที่บินไปด้วยกันในครั้งที่ Brian Williams กล่าวถึงเขียนใน facebook ว่า Brian พูดเกินเลยความจริงเพราะลำที่เขานั่งไปไม่โดน RPG อีกลำต่างหากที่ถูกยิงจนต้องลงจอดฉุกเฉิน ลำที่ Brian นั่งไปนั้นมาถึงจุดเกิดเหตุหลังจากเหตุการณ์ถูกยิงแล้วกว่าครึ่งชั่วโมง คนที่อยู่ในเหตุการณ์คนอื่น ๆ ก็ออกมายืนยันตรงกัน
Brian หายเงียบไปพักหนึ่งแล้วตอบอย่างมึน ๆ ออกมาว่าเขาผิดพลาดไปเพราะมัวแต่คิดจะชื่นชมนักบิน และเมื่อถูกรุกหนักเข้าเขาก็บอกว่าจำผิดไป
ข้อสงสัยก็คือเหตุใดเขาต้องพูดสิ่งที่ไม่จริง คำตอบก็คงเป็นดังที่กล่าวไปแล้ว ในการพูดครั้งแรกของเขานั้นไม่มีใครออกมาโต้ตอบ แต่การพูดครั้งหลังในรายการข่าวของเขาเองส่งผลกระทบอย่างที่เขาเองนึกไม่ถึง เพราะสำหรับคนที่รู้เรื่องราวของเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นดีเห็นว่ามัน “ล้ำเส้น” เกินไป
Brian William ถึงเรียนไม่จบปริญญาตรี แต่ก็มีความสามารถสูง และมีประสบการณ์ยาวนาน ได้รับรางวัลด้านทีวีมากมายจน NBC ไว้ใจให้เขาเป็น Anchorman มานานถึง 10 ปี เขาไม่เคยผิดพลาดจนมาถึงการโม้เกินความจริงในครั้งนี้ซึ่งอาจทำให้คนดูไม่ให้ความเชื่อถือและไว้วางใจเขาอีกต่อไป
NBC ประเมินความรู้สึกของผู้ชมอยู่หลายวัน และขณะนี้เขามิได้ออกรายการ NBC Nightly News แล้ว แหล่งข่าวบอกว่าเขางดออกรายการไปสักพักหนึ่งเท่านั้น บ้างก็ว่า NBC เขี่ยเขาออกไปแล้วเพราะทำให้เรทติ้งตก
ในประเทศที่การแข่งขันของเครือข่ายโทรทัศน์สูงยิ่งเช่นสหรัฐอเมริกา การจ้องจับผิดและการพยายาม ‘เจาะยาง’ คู่แข่งนั้นเป็นสิ่งที่พอคาดเดาได้ เมื่อ Brian William เปิดแผลตัวเองด้วยเรื่องโม้ไร้สาระ มันก็กลายเป็นประเด็นของการขาดความไว้วางใจ ไร้ความน่าเชื่อถือสำหรับผู้ชมไปได้
คำกล่าวของ Albert Einstein ว่า “ถ้าโกหกได้แม้แต่ในเรื่องเล็ก ๆ แล้วจะมั่นใจได้อย่างไรว่าเขาจะไม่โกหกในเรื่องที่ใหญ่กว่านี้ได้” คงก้องหูคนอเมริกันจนทำให้ Brian Williams ชวดเงิน 320 ล้านบาทจากการพูดเพียงไม่กี่วินาที
“คำพูดวิ่งเร็วกว่าม้า” เป็นสุภาษิตตะวันตกเมื่อยุคสมัยโบราณที่ยังคงเป็นความจริงในยุคสมัยที่ข่าวสารแพร่กระจายอย่างรวดเร็วในพริบตาและสามารถตรวจสอบความจริงได้อย่างง่ายดาย ดังนั้นผู้มีทางโน้นที่จะโม้โอ้อวดตนเองเกินกว่าความจริงต้องระวังเป็นพิเศษ
ถึงแม้วัฒนธรรมของประเทศอื่นจะไม่เข้มข้นในเรื่องนี้อย่างเช่นสหรัฐอเมริกา แต่ก็ไม่อาจนอนใจได้ว่าในจังหวะและโอกาสที่เหมาะ ๆ (แต่ไม่เป็นมงคลสำหรับผู้พูด) สังคมไทยจะไม่มี Brian 2 ได้